خراسان جنوبی دارای قابلیت های گوناگونی می باشد. که از جمله آن می توان به ذخایر معدنی شامل سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی اشاره نمود. و زیبایی و تنوع رنگ از مهم ترین برجستگی آن ها می باشد.

براساس آخرین آمار تاکنون بیش از ۵۰ نوع سنگ قیمتی و نیمه قیمتی در خراسان جنوبی شناسایی شده است. و شهرستان های خوسف، سرایان، فردوس، زیرکوه و نهبندان در این زمینه شاخص می باشند. روستاهای خور، کوه تَشتاب، بمرود قاین و بُرجَک از جمله مناطق غنی از سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی هستند. که بیشتر ذخایر این استان کویری در آن ها وجود دارد.

گوهری ناب در روستای خور

روستای خور شهرستان خوسف در ۸۰ کیلومتری مرکز استان جایی می باشد. که برق سنگ در بیابان و هنگامی که او در پی گوسفندان در صحرا بود چشمش را گرفت و به هیچ وجه فکر نمی کرد این سنگ رنگارنگ و زیبا، گوهری ناب است. و خیلی ها در پی آن هستند تا منبع و محل آن را بدانند.

مرد روستایی فقط به دلیل اینکه از رنگ و نقش سنگ خوشش آمده بود، آن را برای استفاده در دکور خانه خود به منزل آورد و چند سالی از این ماجرا گذشت تا اینکه مسافرانی از اصفهان به خور آمدند. و از سنگ پرسیدند که او سنگ را به آنان نشان می دهد. و از تعریف و تمجید آنان متوجه می شود که سنگ قیمتی از نوع عقیق است، پس محلی که آن را یافته بود به گردشگران لو نمی دهد.

وقتی قدر آن چه را که فقط برای زیبایی و قشنگی از بیابان جمع آوری می کرد. و گوشه ای از خانه می انداخت، دانست، او به دنبال آموختن فوت و فن آن رفت و خودش استاد گوهر تراشی در روستای خور از توابع شهرستان خوسف شد.

عقیق های رنگی

درخشش این عقیق های رنگی از روزنه کارگاه کوچکش به بیرون که می تراوید، باعث شد اهالی روستا که مالدار و عشایر بودند. وقتی در بیابان و صحرا در پی دام ها برای چرا میرفتند. برای جمع آوری سنگ ها از دل خاک های تیره و سیاه بیابان اقدام و این سنگ ها با ارزش را در خانه های خود جمع آوری نمایند.

حالا دیگر فقط «حسین خرمی» نیست که گوهرها و گنج های رها شده در بیابان های خور را شناخته است. بلکه همه اهالی روستا در این زمینه خبره هسنتد. و هر کدام با جمع آوری سنگ های عقیق آن هم به صورت فله ای صاحب سرمایه ای شده اند. و آن ها را به نگین یا گوهر زیورآلات تبدیل می نمایند.

در حال حاضر بیش از ۴۰ کارگاه گوهر تراشی در روستای خور که سال ۱۳۹۸ به عنوان روستای ملی گوهرسنگ ها ثبت شد، فعال می باشد. و در هر خانه ای از اهالی این روستا را که بزنیم با کیسه هایی از عقیق های رنگارنگ که در گوشه و کنار این خانه ها جا خوش کرده اند، مواجه خواهیم شد.

اما برخی موانع و چالش ها از جمله شیوع کرونا که بر همه بخش های اقتصادی جامعه تاثیر گذاشته است، موجب شده است این محصولات با ارزش فروش مناسبی نداشته باشند.

بازاریابی اصلی ترین مشکل گوهر تراشی

کارآفرین و استاد گوهر تراشی روستای خور بازاریابی را مهمترین مشکل فعالان این صنعت عنوان کرده است. مهم ترین آرزو و امید هر هنرمند و صنعتگری، فروش محصولاتش می باشد.

به گفته حسین خرمی شیوع کرونا هم بازار فروش محصولات ما را دچار مشکل نموده است. و قبل از شیوع این بیماری به نسبت بازار فروش مناسب تری داشتیم. و صنعتگران هم شوق و ذوق بیشتری برای تولید داشتند. در حال حاضر فعالیت گوهر تراشی را به امید فروش محصولات در آینده ادامه می دهیم. و با وجود تمام مشکلات به دلیل علاقه به این کار و امید به بازاریابی تولیدات در آینده، دلسرد نشده ام اما واقعا نیازمند حمایت مسئولان هستیم. اما اگر قرار باشد بازار فروش محصولات به همین روال باشد و درآمدی از دسترنج خود نداشته باشیم به اجبار باید این کار را کنار بگذاریم.

لزوم تکمیل چرخه گوهر تراشی

تکمیل چرخه گوهر تراشی نیاز دیگری است. پایه رکاب انگشتر و سایر زیورآلات را از مشهد تهیه می نماییم. و اگر در تکمیل چرخه این صنعت به خصوص تولید رکاب انگشتر و سایر نقره جات و آموزش های تخصصی حمایت شویم، روستای ما نه تنها محروم نیست بلکه در زمینه گوهر تراشی، اشتغال و درآمد می تواند در سطح کشور و استان نمونه واقع شود. اگر چرخه صنعت گوهر تراشی در روستا تکمیل گردد، فروش محصولات راحت تر انجام می شود، به این دلیل که زمانی که خریدار کار نهایی و زیورآلات را مشاهده می کند.شوق و ذوق بیشتری برای خرید دارد. و تاکنون محصول نهایی گوهر تراشی، همان زیورآلات می باشد که بیشتر مورد استقبال گردشگران قرار گرفته است.

سنگ های عقیق منطقه خور

سنگ های عقیق منطقه خور را متنوع و رنگارنگ بوده و سنگ های عقیق این منطقه بیشتر از نوع عقیق کاملین قرمز، سبز خزه ای، اونیکس مشکی و سارد است. و تنوع سنگ عقیق خراسان جنوبی از نظر رنگ در کشور بی نظیر می باشد.

وی اظهار داشت: در صورت حل مشکل بازاریابی محصولات، اهالی روستا دغدغه ای نخواهند داشت و گوهر تراشی در این شرایط خشکسالی درآمد خوبی برای اهالی روستا دارد. و همچنین روستای خور به عنوان روستای گوهر سنگ ها ثبت ملی شده است. این ثبت ملی مشروط است. و باید تعداد گارگاه ها افزایش یافته و چرخه آن تکمیل گردد تا ثبت دائمی شود.

عامل کاهش فروش گوهر تراشان

به گفته اهالی روستا با توجه به شیوع کرونا گوهرها و نگین های تولیدی فروش ندارد. و روی دست صنعتگران منطقه مانده است. در همین دوران شیوع کرونا نگین ها و گوهرهای زیادی را تولید کرده اند. اما به دلیل اینکه بازار مناسبی ندارد آن ها را داخل خانه ها جمع کرده اند. در چند سال گذشته اهالی روستا با انگیزه در زمینه گوهر تراشی فعالیت می نمودند. ولی حالا کمبود فروش محصولات، مردم را نسبت به این صنعت بی انگیزه و ناامید نموده است.

بازار داخل اشباع از گوهرهای چینی

بازار مشهد ظرفیت خوبی برای گوهرهای تولیدی خراسان جنوبی است. و در عین حال که بازار داخلی با محصولات چینی اشباع شده اند. اگر محصولات چینی را وارد کشور نکنند، محصولات تولیدی های داخلی فروش بهتری خواهد داشت. و موجب درآمدزایی و شغل بیشتر برای مردم می شود. در دوران کرونا برخی از اهالی روستا محصولات تولیدی خود را از طریق فضای مجازی به فروش برسانند. که حجم فروش بسیار پایین است. و فروش محصولات از طریق نمایشگاه ها بهتر و راحت تر می باشد.

ارزش مالی گوهر های تولید شده

به گفته یکی از گوهر تراشان این منطقه بیش از ۶۰ میلیون تومان گوهر تولید شده در خانه آماده فروش موجود دارم. که مشتری ندارد و روی دستم باقی مانده است. گوهر تراشان روستا به آموزش تخصصی و به روز هم نیاز دارند. و در گذشته نمایشگاه صنایع دستی مختلف استانی، منطقه ای و ملی برگزار می شد که نقش بسزایی در فروش تولیدات صنعتگران داشته است.

فعالیت ۶۵ کارگاه گوهر تراشی در خور

در حال حاضر ۶۵ کارگاه تولیدی و خانگی گوهر تراشی در روستای خور وجود دارد. و تعداد زیادی از افراد این روستا در این صنعت مشغول به فعالیت می باشند.

مدیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان خوسف گفت: روستای خور به طور موقت و مشروط به عنوان روستای گوهرسنگ ها ثبت ملی شده است. و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به ما فرصت داده است که برای ثبت دائمی روستا به عنوان روستای ملی گوهر تراشی، تعداد کارگاه های روستا را به ۱۰۰ یا ۱۵۰ کارگاه افزایش دهیم. سایر اقدامات از جمله نصب نماد گوهرسنگ ها در ورودی روستا را هم ضروری دانست. در زمینه توسعه صنعت گوهر تراشی از ابتدای سال ۱۳۹۹ تاکنون به ۱۵ نفر از اهالی روستای خور مبلغ ۶۰۰ میلیون تومان تسهیلات از طریق صندوق کارآفرینی امید پرداخت شده است.

 دشت عقیق

 دشت عقیق روستای خور را یکی از ظرفیت های شهرستان خوسف و استان خراسان جنوبی می باشد. مردم سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی را از این دشت جمع آوری نموده. و در کارگاه های خانگی داخل روستا به نگین تبدیل می نمایند. بنابراین در این روستا همه خانواده ها با سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی چه در زمینه جمع آوری و چه گوهر تراشی ارتباط دارند.

سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی را در دشت خور به صورت معدن هم وجود دارد که به زودی شرکت تعاونی سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی در این منطقه راه اندازی خواهد شد. و این شرکت تعاونی برای خرید معدن اقدام نماید. تا درآمد آن نصیب اهالی گردد.

چرخه عقیق سازی تکمیل شود

تکمیل چرخه عقیق سازی از دیگر نیازهای این منطقه است. اکنون صنعتگران رکاب انگشتر را از جاهای دیگر و خارج از استان سفارش می دهند. و سنگ ها را می تراشند. و روی آن کار می گذارند. گوهر تراشان به آموزش های تخصصی نیاز دارند اضافه و به دلیل کمبود اعتبار امکان آموزش های تخصصی وجود ندارد. مسئولان هماهنگی لازم با آموزش فنی و حرفه ای را انجام داده اند تا آموزش های تخصصی رکاب زنی را به گوهرتراشان ارائه گردد. و چرخه این صنعت در روستا تکمیل شود اما یکی از مشکلات اصلی در این زمینه نبود مربی ماهر و کمبود اعتبار می باشد.

فروش از طربق فضای مجازی

هرچند اهالی روستا به سمت فضای مجازی برای فروش نگین های تولیدی رفته اند ولی در این زمینه زیاد موفق نیستند. مدیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خوسف با اشاره به اینکه در این شهرستان حدود ۹۰ کارگاه گوهر تراشی فعال می باشد. در صورت حمایت مسوولان، گوهر تراشی ظرفیت خوبی در این شرایط خشکسالی برای اشتغال مردم منطقه است.

کارگاه گوهر تراشی

در حال حاضر ۲۰۰ کارگاه گوهر تراشی در مناطق مختلف استان خراسان جنوبی فعال می باشد. که بیش از ۲۰۰ نفر در این صنعت فعالیت دارند. و خام فروشی، نبود برندسازی، بازاریابی، آموزش های تخصصی از جمله زاویه تراشی و رکاب زنی از مشکلات و نیازهای اصلی در این بخش می باشد.

معدن سنگ های قیمتی خراسان جنوبی

معدن از محورهای اصلی و پیشران توسعه خراسان جنوبی مشخص شده است. و با توجه به معادن غنی که دارد، فعال سازی اقتصاد سنگ از اولویت های این استان می باشد.